Wereldwijd voelen meisjes zich online niet veilig

Dat online veiligheid en grensoverschrijdend gedrag nog steeds een probleem zijn, weten we in eigen land maar al te goed. Nu blijkt uit nieuw wereldwijd onderzoek, waarvoor Plan International en CNN’s As Equals de krachten bundelden, dat het om een mondiaal probleem gaat. Bijna 40 procent van de meisjes en jonge vrouwen tussen 13 en 24 jaar in negen onderzochte landen in Zuid-Amerika, Afrika en Azië zegt minstens één keer per maand te worden lastiggevallen.

Het onderzoek ‘Building Digital Resilience’, uitgevoerd in Bolivia, Brazilië, Colombia, Burkina Faso, Kenia, Malawi, Nepal, de Filippijnen en Oost-Timor, leert ook dat 75 procent van de respondenten ooit schadelijke online ervaringen heeft gehad. Bijna de helft van de respondenten (44 procent) gaf aan ongewenste seksuele afbeeldingen of video’s te hebben gezien of ontvangen en één op de vier (25 procent) had te maken gehad met discriminatie of haatdragende taal. 11 procent heeft (bijna) dagelijks schadelijke ervaringen online.

Hoewel meisjes en jonge vrouwen zich digitaal weerbaar tonen, vinden ze ook dat zij niet alléén verantwoordelijk kunnen en mogen zijn voor hun veiligheid online. Ze benadrukken de noodzaak van gestructureerde ondersteuning door techbedrijven, overheden, autoriteiten en de bredere samenleving. “Ik denk dat de eigenaars van platformen als Facebook en WhatsApp strategieën kunnen ontwikkelen zodat ze gebruikers die iemands rechten overtreden makkelijk kunnen identificeren”, stelt Maureen* uit Malawi voor.

Op de vraag op welke websites en platformen ze verontrustende ervaringen opdeden, noemden de meesten Facebook, gevolgd door WhatsApp en Instagram.

Impact op digitaal gedrag van meisjes

“Het internet is nu erg toxisch”, getuigt de 15-jarige Althea* uit de Filipijnen. “En het internet schaadt daardoor de mentale gezondheid van gebruikers.” Dat blijkt ook uit de cijfers: 35 procent van de deelnemers aan het onderzoek geeft aan dat dergelijke negatieve online ervaringen hen verdrietig, depressief, bezorgd of angstig maken. De pesterijen, schadelijke inhoud en de algehele online omgeving hebben een impact op het gedrag online van meisjes en jonge vrouwen en, nog alarmerender, op hun geestelijke gezondheid, waardoor velen het vertrouwen in online platforms verliezen en het gevoel hebben dat ze hun online activiteiten moeten beperken.

Uit het onderzoeksrapport blijkt duidelijk dat sociale media geen veilige ruimte vormen voor meisjes, jonge vrouwen en andere verdrukte groepen en dat de maatregelen die nationale overheden en techbedrijven tot nu toe hebben genomen om misbruik en intimidatie aan te pakken volstrekt ontoereikend blijven.

Online veiligheid is ieders verantwoordelijkheid

“Het gebruik van het internet en sociale media zijn essentieel vandaag. Zonder internet kan je geen informatie opzoeken, geen lessen bijwonen, geen werk zoeken... Zonder sociale media sluit je jezelf af van vrienden en familie, van de actualiteit, van gelijkgestemden”, zo zegt Isabelle Verhaegen, nationaal directeur bij Plan International België. “Dat is zo in ons land, maar ook in alle andere werelddelen. Dat meisjes zich online niet veilig voelen, dat zij te maken krijgen met seksuele intimidatie en ander toxisch gedrag, heeft duidelijk impact op hun mentaal welzijn, maar óók op de kansen die ze kunnen grijpen. Wanneer ze zich gefrustreerd afkeren van deze technologie, hebben ze minder mogelijkheden om hun leven vorm te geven.”

Het is duidelijk dat de maatregelen die tot nu toe zijn genomen om de online veiligheid van meisjes te verbeteren niet effectief werken en dat het tempo van de veranderingen veel te laag ligt. Onderzoek van Plan International liet in 2020 al zien dat meisjes en jonge vrouwen hun families en gemeenschappen, technologiebedrijven en overheden nodig hebben om in actie te komen, naar hen te luisteren en hen te steunen met alle middelen die ze tot hun beschikking hebben. Toen al riep Plan International regeringen en de samenleving als geheel op om streng toezicht te houden op misbruik. Vier jaar geleden al vroegen we aan de bedrijven achter de platformen om hun technologische vaardigheden en financiële middelen te gebruiken om online vrijheid voor meisjes en jonge vrouwen bovenaan hun agenda te zetten. Vandaag stellen we vast dat er in vier jaar tijd weinig of geen vooruitgang is geboekt.

Techbedrijven moeten met meisjes overleggen

“Het beschermen van meisjes en jonge vrouwen online, of het nu gaat om seksuele intimidatie, financiële oplichting of cyberpesten, is ieders verantwoordelijkheid”, zo zegt Isabelle Verhaegen. “Zo vragen we aan sociale mediabedrijven om te overleggen met jonge meisjes en hen te betrekken bij het ontwerp van hun platformen, zéker als het gaat over de meldingsmechanismen. Overheden moeten, onder meer ook in het onderwijs, van online veiligheid een prioriteit maken en mensen de kennis en middelen aanbieden die ze nodig hebben om veilig online te gaan.”

In september 2024 komt de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties bijeen voor de ‘Summit of the Future’ waar ze een akkoord zullen bereiken rond een ‘Global Digital Compact’. De verwachting is dat dat document “gedeelde principes zal schetsen voor een open, vrije en veilige digitale toekomst voor iedereen”, inclusief de toepassing van mensenrechten online. Vooruitlopend op die VN-top werkt Plan International samen met meisjes en jonge vrouwen om techbedrijven en staten op te roepen hun plichten na te komen om een betrouwbaar internet op te bouwen en verantwoording af te leggen voor discriminatie en misleidende inhoud. In samenwerking met meisjes en jongeren heeft Plan International een Girls’ Pact gelanceerd met hun aanbevelingen voor een betere toekomst.

* De namen van de meisjes zijn fictief om hun identiteit te beschermen.

Over het onderzoek

Meer over de VN-top Summit of the Future en de aanbevelingen van Plan International

Over CNN As Equals

As Equals is een serie van CNN die wil onthullen hoe systemische genderongelijkheid eruitziet. Elk van onze grote mondiale uitdagingen heeft een genderdimensie, zoals klimaatverandering, economische ongelijkheid of ongelijkheid op gezondheidsgebied, de opkomst van autoritaire regimes, massale migratie of algoritmische vooroordelen. Kritische, vasthoudende journalistiek is nodig om dit alles bloot te leggen. Met verhalen over onderbelichte onderwerpen in onderbelichte delen van de wereld, verteld door ondervertegenwoordigde stemmen, wil As Equals taboeonderwerpen onder de aandacht brengen, innovatieve presentaties gebruiken en verandering teweegbrengen. Met een toegewijd team zal As Equals het bereik van genderreportages vergroten en voortbouwen op de reeds gevestigde reputatie van CNN voor onafhankelijke, eersteklas, mobiele, tot nadenken stemmende journalistiek, met productie op alle platforms van CNN, inclusief nieuwsbrieven en audio, documentaires en evenementen.