Onderwijs even belangrijk als water en medische verzorging
In de aanloop naar de International Day to Protect Education from Attack vraagt Plan International België aandacht voor veilig, inclusief en kwalitatief onderwijs voor álle kinderen, in álle omstandigheden
Rampen en conflicten betekenen maar al te vaak een abrupte onderbreking – en mogelijks zelfs het definitieve einde – van de schoolloopbaan van kinderen en jongeren wereldwijd. In 2019 was dat wereldwijd het geval voor 69 miljoen meisjes. Terwijl er in zo’n crisis onmiddellijk aandacht gaat naar water en voedsel, naar onderdak en medische zorg, is het vaak (te) lang wachten op de beschikbaarheid van onderwijs. Nochtans is het cruciaal om kinderen en jongeren zo snel mogelijk terug in de school te krijgen. Kinderen hebben te midden van een crisis niet alleen nood aan de vertrouwde veiligheid van de school, onderwijs is ook een investering in de toekomst, zo stelt Plan International België naar aanleiding van de internationale dag ter bescherming van onderwijs tegen aanvallen.
Het schooljaar is in ons land net van start gegaan. Dat ging opnieuw gepaard met een brede waaier aan emoties bij al die jongens en meisjes die zowel hun vrienden als hun schoolboeken terugzien. Kwamen er tranen in beeld, dan waren het kleuters (of hun ouders) die zich nog niet klaar voelden voor deze nieuwe stap. Wat we níet hebben gezien in Belgische scholen: gebouwen die vernietigd zijn in een vijandelijke aanval, kinderen die niet naar school kunnen omdat het te onveilig is om er les te volgen.
Op vele andere plaatsen in de wereld is dat wél de realiteit. In de periode 2022 – 2023 was onderwijs ongeveer 6.000 maal het slachtoffer in een conflict: er waren aanvallen op scholen en universiteiten, op studenten en docenten, maar ook schoolinfrastructuur die door vechtende partijen werden ingenomen voor militaire doeleinden. Overstromingen, stormen en andere door het weer veroorzaakte rampen maakten de afgelopen jaren wereldwijd dat 43,1 miljoen kinderen moesten vluchten, en dus ook hun school moesten achterlaten.
Recht op onderwijs, altijd en overal
Op 9 september is er de internationale dag ter bescherming van onderwijs tegen aanvallen (International Day to Protect Education from Attack). Die dag is een jaarlijkse aanmoediging om het recht op onderwijs van álle kinderen en jongeren te respecteren, onder meer zoals omschreven in de Safe Schools Declaration. Plan International België schaart zich volmondig achter de eis voor veilige scholen en inclusief en kwaliteitsvol onderwijs in conflictsituaties. “Naar school gaan is een recht in álle omstandigheden”, zo zegt Isabelle Verhaegen (Nationaal Directeur Plan International België) klaar en duidelijk. “De fundamentele rechten van kinderen worden geschonden, zowel wanneer scholen worden gebombardeerd in Gaza, als wanneer kinderen niet naar school kunnen omwille van overstromingen in Vietnam."
"Onderwijs krijgt in conflicten, tijdens crisissen en na natuurrampen al te vaak onvoldoende aandacht, terwijl kinderen en jongeren op dat moment net méér nood hebben aan de vertrouwde veiligheid van de school. Je zou zelfs kunnen zeggen dat in een crisis een functionerende, veilige school even belangrijk is als water en voedsel, onderdak en medische zorg. Gesloten, onbereikbare scholen hypothekeren de toekomst van kinderen, en dus ook de toekomst van hun gemeenschap", verduidelijkt Isabelle Verhaegen.
Vooral meisjes uitgesloten van school
Plan International België vraagt daarbij extra aandacht voor meisjes en jonge vrouwen. De cijfers spreken immers voor zich: meisjes en vrouwen lijden meer dan jongens en mannen in het geval van oorlogen en conflicten. In 2019 konden, in door crisis getroffen landen, 69 miljoen meisjes niet naar school, 24 miljoen in het basisonderwijs en 45 miljoen in het secundair onderwijs. Dit is goed voor 54 procent van alle niet-schoolgaande meisjes ter wereld.
Wereldwijd gaan 119 miljoen meisjes niet naar school. Meisjes in een crisissituatie, zoals een conflict of natuurramp, hebben 2,5 minder kans om op school te zitten dan meisjes in landen die vrij zijn van crisis. Vluchtelingmeisjes gaan maar half zo vaak naar school als vluchtelingjongens.
Uit de praktijk: meisjes naar school in Niger
Plan International België zet het recht op onderwijs centraal in zijn werking, zowel in internationale programma’s als tijdens humanitaire crisissen.
De ngo is, met steun van onder meer de Belgische ontwikkelingssamenwerking en individuele donoren, al jaren actief in Niger, een land dat niet alleen erg getroffen wordt door klimaatverandering, maar ook door politieke instabiliteit en conflicten. Plan International België werkt er samen met leden van de lokale gemeenschappen om hen aan te moedigen meisjes in te schrijven voor school én hen de kans te bieden hun opleiding te vervolledigen. De organisatie werkt samen met lokale partners om schoolpersoneel op te leiden, de infrastructuur te verbeteren, veilig pendelen te organiseren, studiebeurzen te verstrekken, essentiële zaken zoals schoolmateriaal en eten op school uit te delen, en te investeren in de infrastructuur zelf, onder meer om toiletten voor meisjes en jongens te bouwen of herstellen.
“We betrekken ook gezinnen en lokale leiders om de mentaliteit rond onderwijs voor meisjes te veranderen en het het belang te geven dat het verdient, net zoals dat voor jongens het geval is. We richten jeugdgroepen op om kennis te delen over hun rechten en hun mogelijkheden om samen met ons actie te ondernemen”, zegt Ineke Adriaens, Directeur Internationale Programma’s bij Plan International België. “Op die manier helpen we hen om de drempels die er zijn te overwinnen, en leren we hen over hun rechten zodat ze zelfstandig en sterk in hun schoenen staan.”
Uit de praktijk: Oekraïne en buurlanden
“We werkten ook in Oekraïne en de buurlanden. Met middelen die we ophaalden via Consortium 12-12 konden we in Oekraïne zelf onder meer remediëringslessen en taalcursussen aanbieden, en ook kunst- en danstherapie... en andere educatieve activiteiten die tegelijk psychologische ondersteuning boden. In Roemenië zorgden wij er mee voor dat jonge vluchtelingen toegang hadden tot veilig en inclusief kwaliteitsonderwijs vanaf het moment dat ze er aankwamen. We boden ook ondersteuning om hen te helpen integreren in het formele onderwijssysteem”, vervolgt Ineke Adriaens. "In Polen investeerden we in kinderdagverblijven en boden we Oekraïense vluchtelingen een opleiding tot opvoeder.”
“In de klas, tussen hun vrienden, met een leraar die het niet alleen lesgeeft, maar ook de nodige mentale ondersteuning biedt, vinden kinderen de nodige rust en regelmaat. Ze krijgen er ook de kennis en vaardigheden die ze vandaag én als volwassenen nodig hebben om onafhankelijk en vrij te zijn”, zegt Ineke Adriaens.
Ada, een 18-jarige Oekraïense die in Polen woont, is zo iemand. Zij kreeg de kans om als een opleiding te volgen en als verzorgster in een Spynka (kinderdagverblijf) in Łódź te werken, ook al had ze zelf een zoon van bijna een jaar. “We begonnen de Spynka voor te bereiden met nog drie andere meisjes die er ook werkten. Deze fase was erg stressvol voor mij, ik wist niet wat ik van de job moest verwachten: zou het me lukken, hoe zou het zijn om te werken met mijn eigen kind daar en dan tegelijkertijd ook voor anderen zorgen, zou ik het aankunnen? Na een maand werken hadden we een volledig aangepaste ruimte en een groep van dertien kinderen van verschillende leeftijden”, getuigt ze. “De jongste was mijn zoon. Het was niet zo moeilijk als ik dacht. Mijn zoon ontwikkelde zich en was geïnteresseerd in alles wat er om hem heen gebeurde en in de spelletjes die de kinderen speelden. Hij voelt zich hier goed en als moeder kan ik dat zien.”
Investeren in onderwijs loont
"Wanneer het moeilijk gaat, is onderwijs van essentieel belang", zo concludeert nationaal directeur Isabelle Verhaegen. "Daarom is het zo belangrijk dat we de kaart van onderwijs blijven trekken, in alle omstandigheden. Door te investeren in onderwijs – en bij uitbreiding ontwikkelingssamenwerking in het algemeen – doen we niet alleen wat goed is voor die jongens en meisjes, voor hun familie en hun gemeenschap, maar bouwen we mee aan een veilige wereld voor iedereen, ook voor onszelf. Om die reden is besparen op ontwikkelingssamenwerking vandaag géén goed idee."
