Jonge vrouwen als vredestichters: erken hun specifieke noden en rol in conflicten

Elke dag in conflictgebieden overal ter wereld worden vrouwen en meisjes onevenredig hard getroffen door geweld, waaronder seksueel geweld, uitbuiting en kindhuwelijken. Maar vrouwen zijn niet alleen passieve slachtoffers, ze zijn ook peacebuilders. Namelijk cruciale spelers in vredesprocessen. Op deze Internationale Dag voor de Uitbanning van Geweld tegen Vrouwen roepen de ngo’s Plan International België en Search for Common Ground op om de specifieke behoeften van meisjes en vrouwen net zoals hun kracht te erkennen in conflicten.

Meisjes die een crisissituatie meemaken, zoals een conflict of natuurramp, hebben 2,5 keer minder kans om naar school te gaan dan meisjes in landen die niet door een crisis zijn getroffen. En wanneer het om vluchtelingen gaat, hebben meisjes twee keer minder kans om naar school te gaan dan jongens. Naast deze onderwijsachterstand ervaren vrouwen en meisjes ook zeer zware gevolgen van het geweld: 27 procent van de meisjes zegt dat ze zich zorgen maakt slachtoffer te worden van seksueel geweld. Bij jongens is dat 17 procent, zo toont recent onderzoek aan.

Meisjes lopen dus specifieke risico's. Enkel omdat ze … vrouw zijn.

“De impact van de oorlog is zwaarder voor jonge vrouwen, we maken zoveel mee. Veel meisjes zijn tijdens de oorlog verkracht. Bovendien besteden we, in vergelijking met jongens, de meeste tijd aan huishoudelijke taken, wat leidt tot extra zware lasten. Al deze uitdagingen veroorzaken depressies bij veel jonge meisjes. Ik ken veel meisjes die kampen met een psychische aandoening”, zegt Dansha (17) uit Ethiopië.

Hulpverleners moeten zich bewust zijn van de verschillende impact van een conflict op meisjes en vrouwen. Uiteraard is ieder slachtoffer er één te veel. Iedereen lijdt, al is het belangrijk te beseffen dat gender een impact heeft. Gender-responsief onderwijs, veilige scholen, aandacht voor seksuele en reproductieve gezondheid, psychosociale zorg,... zijn slechts enkele aandachtspunten tijdens een crisis of conflict.

Maar laat ons even de puntjes op de i zetten. Jonge vrouwen zijn niet alleen maar machteloze slachtoffers. Hun enorme potentieel als vredestichters en bruggenbouwers wordt vaak over het hoofd gezien. We moeten hun kracht erkennen en serieus nemen bij discussies over vrede en conflict. Maar dit lukt natuurlijk enkel wanneer hun veiligheid gevrijwaard blijft.

We laten jonge vrouwen graag zelf aan het woord, zoals Dansha en Bintu uit Mali: “Het klopt dat jongeren vaak de eerste slachtoffers zijn van conflicten. Gesloten scholen belemmeren onze educatie, onveiligheid beperkt onze vrijheid. Maar wat me het meest stoort, is dat we niet worden betrokken. Volwassenen nemen de beslissingen, terwijl ze denken te weten wat wij nodig hebben. Laat ons zelf aan het woord. Wij zijn ervaringsdeskundigen.”

Deze aanpak is niet alleen een kwestie van rechtvaardigheid – het is een efficiënte strategie. Uit cijfers van UN Women blijkt dat wanneer vrouwen deelnemen aan vredesprocessen, de akkoorden die ze helpen sluiten 20% meer kans hebben om minstens twee jaar te duren, en de kans dat deze akkoorden 15 jaar standhouden, neemt met 35% toe. Toch worden vrouwen nog steeds grotendeels buitengesloten van formele vredesonderhandelingen. Dit is niet alleen een gemiste kans om hun potentieel als vredestichters te benutten, maar ook een gemiste kans om duurzamere oplossingen voor conflicten te creëren en oplossingen die specifiek rekening houden met de behoeften van meisjes en vrouwen.

Het is van cruciaal belang dat de verschillende behoeften van meisjes in de verschillende leeftijdscategorieën worden weerspiegeld in alle hulpinterventies, met speciale aandacht voor onderwijs en participatie in noodsituaties. Systematische dialoog met ngo’s en lokale actoren is noodzakelijk om de realiteit ter plaatse volledig te begrijpen.

Door deze stappen te nemen, kunnen we ervoor zorgen dat vrouwen en meisjes niet alleen beschermd worden tegen geweld, maar ook een actieve rol spelen in het opbouwen van een toekomst waarin hun rechten en kansen centraal staan. Daar winnen alle partijen bij.

Hilde Deman, algemeen directeur Search for Common Ground

Isabelle Verhaegen, nationaal directeur Plan International België