Internationale Mannendag (19/11): 60% van de jongeren ervaart druk om te voldoen aan stereotype beeld van een man/vrouw

Brussel, 17 november 2022 – Uit onderzoek* van Plan International België bij 736 jongeren, naar aanleiding van Internationale Mannendag, blijkt dat de helft van de Belgische jongeren toxische mannelijkheid een probleem vindt. Zo’n 60% ervaart druk om te voldoen aan het stereotype beeld van dé man of vrouw. Plan International bevroeg ook jongeren uit Senegal, en trok daar dezelfde conclusies. Hoewel het merendeel van de jongeren dit topic hoger op de agenda wil zetten, hebben ze de indruk dat ze zelf weinig verandering kunnen teweegbrengen. Dat komt omdat er volgens hen onvoldoende tools omhanden zijn om te ontsnappen aan de klassieke rollenpatronen van man/vrouw-zijn. “Het is niet aan de maatschappij om te zeggen hoe we moeten zijn, we willen zelf onze identiteit kunnen invullen”, aldus één van de bevraagde Belgische jongeren. 

Mannen moeten sterk zijn 

Er bestaan in de maatschappij een set ongeschreven regels over hoe een jongen of een meisje zich moet gedragen, of hoe een jongen eruit hoort te zien om als een “echte” of “mannelijke” man beschouwd te worden. Zes op de tien jongeren ervaart sociale druk om te voldoen aan het stereotype beeld van man of vrouw zijn. Dit gevoel leeft het sterkst onder jongeren tussen 16 en 19 jaar. In die leeftijdscategorie ervaart 7 op 10 jongeren (deels gevoed vanuit de media, de directe omgeving, sportclubs, school, etc.) druk voor jongens om er groot, sterk, gespierd en atletisch uit te zien. Jongens worden verwacht dominant te zijn, meisjes te ‘veroveren’, hun emoties niet te tonen. ​ 

Dit rigide beeld van mannelijkheid zorgt er echter voor dat mannen en jongens bepaalde gedragingen overnemen: een echte man zijn wordt door veel jonge mannen geassocieerd met onder andere overmatig drinken, gevaarlijk rijgedrag en assertief fysiek gedrag, waardoor zij zichzelf en anderen in gevaar brengen. Op dat moment wordt mannelijkheid toxisch. 

Stereotypen en mannelijkheid, een link met gendergerelateerd geweld  

In 2020 hebben vrouwen en meisjes over de hele wereld nog steeds te maken met geweld, en een schending van hun mensenrechten die vaak leidt tot langdurige fysieke, mentale en emotionele (gezondheids-)problemen. Uit cijfers van de Verenigde Naties blijkt dat bijna één op de drie vrouwen (ongeveer 736 miljoen) sinds haar 15e minstens één keer het slachtoffer is geweest van fysiek en/of seksueel geweld. 

De geïnterviewde nationale en internationale experts uit het onderzoek van Plan International benadrukken dat dat er een vorm van peer pressure bestaat: onder vrienden gedragen mensen zich zoals dat van hen verwacht wordt, om erbij te horen. Dat versterkt enkele negatieve aspecten van mannelijkheid, zoals geweld. Voor meer dan 73,5% van de deelnemende jongeren leiden toxische gedragingen tot meer geweld.

Zo zegt ook één van de bevraagde Senegalese jongeren: “Jongens leren deze discriminerende en toxische gedragen op school, in hun familie en persoonlijke omgeving.” 

In de Belgische peiling van het onderzoek ziet 2 op 3 jongeren toxische mannelijkheid als een wereldwijd probleem en een bedreiging voor gendergelijkheid. Wereldwijd zien jongeren toxische mannelijkheid overal terugkomen, maar ze worden er vooral mee geconfronteerd in de schoolomgeving en bij de sportclub. ​ 

Stereotypen werken genderongelijkheid in de hand 

Stereotypen en genderongelijkheid gaan hand in hand: door stereotypen wordt genderongelijkheid in stand gehouden en door die ongelijkheid blijven stereotypen op hun beurt overeind. Het onderzoek van Plan International België analyseerde onder andere ook de sportwereld, meer specifiek voetbal. Een wereldwijde onevenredige aandacht voor mannelijke sporters in media , de ‘traditie’ om scheidsrechters uit te schelden en ‘locker room talk’ (vrouwonvriendelijke gesprekken –al dan niet als grap bedoeld- die vaak plaatsvinden in mannelijke kleedkamers in sportclubs) houden nog al te vaak het beeld hoog van sport als de ‘habitat van de viriele man’. ​ 

Sport heeft een positieve impact op het leven van jongeren over de hele wereld. Het brengt positieve waarden over zoals teamwerk, fair play, solidariteit, respect, tolerantie en eerlijkheid. Het versterkt daarnaast ook onze sociale banden, netwerk en betrokkenheid bij de gemeenschap. 

Isabelle Verhaegen, Nationaal Directeur bij Plan International België: “Plan International zet wereldwijd hard in op sport, zo ook in Senegal. ​ Daar proberen we fenomenen zoals locker room talk aan te pakken. Uit ons onderzoek blijkt dat 6 op 10 jongens en 7 op 10 meisjes tegen locker room talk in de sportclub zijn.” 

Jongeren zijn klaar voor verandering 

Er is hoop: jongeren geloven dat het anders kan en moet. In de sportwereld is er verbetering gaande: van een verhoogde aandacht voor vrouwen die sporten, tot de stijgende intentie van jongeren om in te gaan tegen seksistische ‘locker room talk’. Zo’n 80% van de Belgische jongeren, zowel jongens als meisjes, geeft aan dat mannen meer aandacht moeten hebben voor de positie van de vrouw in de samenleving. Daarnaast vindt 79% dat mannen meer over hun gevoelens zouden moeten praten. Jongeren uit Senegal onderstrepen dit ook: de strijd tegen seksueel en gendergerelateerd geweld moet in België, maar ook wereldwijd een politieke prioriteit worden. Scholen, media, sportclubs, ouders en beleidsmakers kunnen helpen door diverse en inclusieve beelden en stemmen te ondersteunen en jongeren aan te moedigen te zijn wie ze zijn. Het is voor jongeren belangrijk dat mannen bondgenoten worden in de strijd tegen seksueel en gendergerelateerd geweld.

Zo geeft ook een bevraagde uit Senegal aan: “Als man mag ik niet accepteren dat meisjes bepaalde dingen niet kunnen of mogen doen. Ik wil ook niet tegengehouden worden omwille van mijn geslacht. Mannen moeten mee helpen om gendergelijkheid te bekomen.” 

Schoolomgeving is dé plek om genderongelijkheid aan te pakken 

Isabelle Verhaegen: “De boodschap is duidelijk: jongeren moeten tools aangereikt krijgen om verschillende situaties beter te begrijpen en gepast te kunnen handelen. Het is belangrijk dat jongeren weten dat er niet slechts één vorm van mannelijkheid bestaat maar iedereen er zijn eigen invulling aan moet kunnen geven. Dat heeft ook positieve effecten op het welzijn en de fysieke, mentale en seksuele gezondheid van de man zoals betrokkenheid bij de opvoeding van de kinderen, als partner in een relatie,…” ​ 

Het is belangrijk om veilige ruimtes te creëren waar jongeren kunnen discussiëren en praten over mannelijkheid, gendergelijkheid, mensenrechten, geweld en sociale normen - in scholen, maar ook in sportclubs. In dat opzicht is het raadzaam om leerkrachten en trainers op te leiden rond dit thema zodat zij de jongeren beter kunnen begeleiden op weg naar gendergelijkheid. ​ 

*Met het onderzoek wil Plan International België meer inzicht krijgen in de link tussen mannelijkheid en geweld om op die manier hun strijd tegen geweld tegen meisjes over de hele wereld kracht bij te zetten. Het onderzoek omvat een bevraging bij 700 Belgische jongeren, focusgroepen bij 36 Belgische en Senegalese jongeren, een literatuurstudie en interviews met nationale in internationale experten inzake mannelijkheid en gendergerelateerd geweld.

Noot voor de redactie

Wouter Stes

Beleidsmedewerker, Plan International België

• [email protected]
• +32 477 58 97 16