Drie jaar oorlog in Oekraïne:
​verwoestend voor toekomstperspectieven van miljoenen kinderen

Gebrekkige toegang tot onderwijs voor kinderen uit Oekraïne heeft verwoestende gevolgen voor hun ontwikkeling en mentaal welzijn, waarschuwt Plan International. Nu de oorlog op 24 februari zijn vierde jaar ingaat, roept de organisatie op tot meer steun zodat deze kinderen hun studie verder kunnen zetten.

De coronapandemie en de daaropvolgende oorlog maken dat kinderen in Oekraïne al bijna vijf jaar lang niet gewoon naar school kunnen. Het gevolg? Kinderen ontwikkelen vaak spraakproblemen waarvoor ze de hulp van een logopedist nodig hebben. Meerdere leerkrachten getuigen over leerlingen in klas 5-6 (10-12 jaar oud) die niet in staat zijn om te lezen of een pen vast te houden en naar behoren te schrijven.

Obstakels houden kinderen van leren

Sinds de escalatie van de oorlog drie jaar geleden zijn meer dan drie miljoen kinderen uit hun huis verdreven. Velen van hen kunnen niet fysiek aanwezig zijn in de klas. Volgens het Oekraïense ministerie van Onderwijs en Wetenschap hebben ongeveer 4,6 miljoen kinderen in Oekraïne te maken met obstakels die het hen moeilijk maken les te volgen. Minstens 30 procent van de onderwijsfaciliteiten in het land is beschadigd, en meer dan 365 scholen zijn vernietigd.

Voor kinderen die toegang hebben tot online onderwijs zijn er technische uitdagingen, zoals stroomonderbrekingen en beperkte internettoegang. Die vormen een bijkomende belemmering om te leren. Als gevolg hiervan hebben veel kinderen het op academisch gebied erg moeilijk.

Geïsoleerd, zonder stabiliteit

“Voor Oekraïense kinderen is onderwijs een verre droom. Jaren van oorlog hebben talloze leerlingen uit de klaslokalen verdreven, waardoor ze geïsoleerd zijn geraakt van hun leeftijdsgenoten. Ze moeten het ook doen zonder de stabiliteit die onderwijs traditioneel biedt”, zegt Anastasiia Parubets, bij Plan International gespecialiseerd in onderwijs in noodsituaties in Oekraïne. “Zelfs waar scholen openblijven, dwingt de constante dreiging van luchtaanvallen tot grote onderbreking van de lessen: alleen al in Kiev kregen kinderen te maken met 1.711 uur alarm sinds het begin van de oorlog. De gevolgen zijn veel meer dan alleen academisch: kinderen missen een vitale sociale ontwikkeling, waardoor ze worstelen met de emotionele tol van de oorlog.”

Uit onderzoek door Plan International bij duizend 15- tot 24-jarigen in Oekraïne bleek dat één op de vijf (19,8 procent) één tot twee jaar onderwijs heeft gemist als gevolg van de oorlog. De situatie is nog ernstiger voor kinderen in plattelandsgebieden, waar de kloof aanzienlijk groter is geworden. Uit een ander onderzoek bleek dat kinderen die in dorpen wonen gemiddeld vier tot vijf jaar achterlopen op hun leeftijdsgenoten.

Ramp voor mentale gezondheid

Plan International waarschuwt dat de gevolgen van deze verstoring van het onderwijs voor de geestelijke gezondheid net zo zorgwekkend zijn als de impact op schoolresultaten. Miljoenen kinderen ervaren veel trauma, angst en depressie, evenals concentratieproblemen en problemen met het verwerken van emoties. Deze psychologische problemen – verergerd door de constante dreiging van luchtaanvallen, het verlies van familieleden en de vernietiging van huizen – blijven vaak onopgelost vanwege de beperkte middelen en ondersteunende diensten.

“We mogen de langetermijngevolgen van deze crisis voor het welzijn van kinderen niet onderschatten. Voor velen is de oorlog niet alleen een fysieke bedreiging, maar ook een psychologische, met blijvende gevolgen voor hun emotionele en cognitieve ontwikkeling”, zegt de Vlaming Sven Coppens, die voor Plan International de humanitaire hulp in Oekraïne en de buurlanden coördineert. “Verstoringen in het onderwijs betekenen niet alleen dat kinderen niet kunnen leren – ze missen ook cruciale kansen om te socialiseren, zich te uiten en het trauma dat ze doormaken te verwerken. Dit is een ramp voor zowel hun mentale gezondheid als voor hun toekomstperspectieven.”

Plan International en haar partners hebben op de crisis gereageerd door bomschuilkelders om te vormen tot veilige leerruimtes, waar kinderen toegang hebben tot inhaallessen, logopedisten en psychologen. “Ons doel is niet alleen om onderwijs te bieden, maar om ruimtes te creëren waar kinderen elkaar kunnen ontmoeten, vertrouwen kunnen opbouwen en een gevoel van normaliteit kunnen herwinnen.”

Meer informatie:

FOTO : Tetiana, een lerares uit de regio Kharkiv, werd gedwongen om haar huis te ontvluchten toen de oorlog escaleerde. Ze verhuisde met haar gezin naar een klein stadje in de buurt van Berestyn, waar Tetiana's kinderen voor emotionele uitdagingen kwamen te staan. Haar jongste zoon ging midden in de chaos naar school en haar tienerdochter worstelde met het isolement.

Om haar kinderen en leerlingen te ondersteunen, nam Tetiana deel aan het 'Safe Space' trainingsprogramma voor leraren en psychologen. Die opleiding richtte zich op emotionele ondersteuningstechnieken. Ze gebruikt deze technieken nu in haar klas en helpt de kinderen om hun gevoelens te uiten door middel van activiteiten zoals tekenen, waaronder het inkleuren van figuren gebaseerd op emoties. Hierdoor kunnen de kinderen hun pijn verwerken, met name het verlies van hun huisdieren tijdens de evacuatie.