“Als ze zichzelf niet beschermt, zal niemand anders het doen” 

Diepgewortelde gendernormen bepalen hoe meisjes kijken naar geweld en seksuele intimidatie. Gevolg: meisjes lopen méér risico op misbruik en zien hun vrijheid ingeperkt. Dat blijkt uit een studie van meisjesrechtenorganisatie Plan International. Aan de vooravond van de ‘16 days of activism’ is het belangrijk om niet alleen stil te staan bij het leed dat die schadelijke normen teweegbrengen, maar ze ook te bestrijden. 

Het rapport We Shouldn't Have to Walk with Fear toont hoe meisjes opgroeien in een wereld die hén de schuld geeft van het (ook seksueel) geweld waarmee ze te maken krijgen. Terwijl het een maatschappelijk probleem is, krijgen meisjes van jongs af aan te horen dat ze zelf verantwoordelijkheid dragen. 

Het rapport is gebaseerd op langlopend kwalitatief onderzoek door Plan International, waarbij 142 meisjes uit negen landen zijn opgevolgd van hun geboorte tot hun achttiende verjaardag. 

Noch onvermijdelijk, noch acceptabel 

Bijna een vrouw op drie – naar schatting 840 miljoen wereldwijd – heeft tijdens haar leven al partner- of seksueel geweld ervaren, een cijfer dat sinds 2000 nauwelijks is veranderd. Binnen de onderzoeksgroep meldt maar liefst 91% van de meisjes geweld te hebben ondergaan, bij sommigen al op de leeftijd van 11 jaar. ​ 

Tegen de tijd dat ze de adolescentie bereiken, beschouwen veel meisjes dat soort mannelijk geweld als ‘normaal’, ‘gewoon zoals het is’. Van de meisjes van 14 - 15 jaar vindt 68% dat mannelijke agressie een onvermijdelijk onderdeel van het leven is. ​ 

Extra verontrustend is dat het geloof dat meisjes verantwoordelijk zijn voor hun eigen veiligheid toeneemt naarmate meisjes ouder worden. Van de meisjes van 14 tot 15 jaar geeft 57% aan dat het aan hen was om zichzelf te beschermen tegen misbruik. Dat aantal stijgt tot 67% wanneer ze 17 tot 18 jaar oud zijn. Zoals de vijftienjarige Katerin(*) het verwoordt in het rapport: “Natuurlijk is zij degene die zichzelf moet beschermen, want als ze zichzelf niet beschermt, zal niemand anders dat doen.” 

Het onderzoek werpt ook licht op hoe meisjes en families vaak slachtoffers de schuld geven wanneer er misbruik plaatsvindt, vooral wanneer een meisje zich gedraagt of kleedt op een manier die afwijkt van traditionele verwachtingen. ​ 

“Tienermeisjes zouden niet achter elke hoek gevaar moeten zien, maar juist focussen op de mooie aspecten van het leven: vrienden maken, plezier hebben, een toekomst uitbouwen. Dit onderzoek toont echter dat over de hele wereld meisjes geen onbezorgde tienertijd kennen, maar piekeren over hoe hun manier van lopen, praten of kleden impact zou kunnen hebben op hun veiligheid”, zegt Isabelle Verhaegen, directeur bij Plan International België. “Dat is ook bij ons zo. Kijk maar hoe we allemaal bezorgd zijn wanneer onze dochters op stap gaan en hoe dat anders is voor onze zonen, hoe we meisjes vertellen dat ze moeten oppassen wanneer ze uitgaan, en jongens dat ze zich moeten amuseren. Dat mogen we niet normaal vinden. Seksuele intimidatie en geweld zijn noch onvermijdelijk, noch acceptabel.” 

Meisjes leiden zelf de verandering 

Op 25 november, de internationale dag voor de uitbanning van geweld tegen vrouwen, starten de 16 days of activism. Die gaan door tot 10 december, de dag van de rechten van de mens. Zestien dagen lang voeren we wereldwijd, op initiatief van UN Women, campagne tegen on- en offline gendergerelateerd geweld en trachten we deze cyclus van geweld en schuld te doorbreken. ​ 

Essentieel is dat we meisjes betrekken bij die maatschappelijke verandering. Daarvoor vinden we ook steun in het rapport, dat aantoont dat meisjes zelf geloven dat gedrag beïnvloed of aangeleerd kan worden. Eenmaal volwassen gelooft 89% van de jonge vrouwen stellig dat ouders jongens kunnen leren niet gewelddadig of agressief te zijn. Vanaf de leeftijd van 17 tot 18 stellen meisjes deze schadelijke ideeën in vraag en eisen ze hun recht op gelijke vrijheden – thuis, op school, op straat. 

Isabelle Verhaegen: “Wanneer we jongens leren om respectvolle, gelijkwaardige relaties op te bouwen, wanneer we meisjes hun rechten leren kennen en opeisen, ontstaat een generatie die samen barrières doorbreekt. Alleen samen kunnen we een wereld bouwen waarin elk meisje echt vrij is.” 

Het rapport We Shouldn't Have to Walk with Fear is gebaseerd op bevindingen uit het onderzoeksproject dat 142 meisjes in negen landen heeft gevolgd – Benin, Brazilië, Cambodja, Dominicaanse Republiek, El Salvador, de Filipijnen, Togo, Oeganda en Vietnam – vanaf hun geboorte tot hun achttiende, waarbij zij en hun families jaarlijks werden geïnterviewd over hun houding ten opzichte van geweld en gendernormen. 

(*) Naam gewijzigd om privacy te beschermen